Η παρουσία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στην Πορταριά

Η παρουσία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στην Πορταριά κινείται στα όρια της μυθιστορίας, καθώς οι ενθυμήσεις των γεροντότερων μπλέκουνε συχνά τα όρια μεταξύ των πραγματικών γεγονότων και προσωπικών τους μυθοπλαστικών επινοήσεων.

Στα πραγματικά γεγονότα που καταγράφουμε είναι η παρουσία του αδελφού του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Γεώργιου, στα τέλη του 19ου αιώνα ως δημογραμματέα στο τότε Δήμο Ορμινίου. Πως έφτασε ο Γεώργιος Παπαδιαμάντης στην Πορταριά και κατέλαβε τη θέση του δημογραμματέα δεν είναι ξεκάθαρο. Αυτό που μπορούμε να υποθέσουμε είναι ότι την ίδια περίοδο Σχολάρχης στο Ελληνικό Σχολείο Πορταριάς είναι ο Ανδρέας Σ. Οικονόμου από τη Σκιάθο, που πιθανά μεσολάβησε στον τότε Δήμαρχο Ορμινίο Σπ. Νικολαϊδη να τον προτείνει για τη θέση του γραμματέα. Πέρα απο τα στοιχεία που αντλούμε από τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ορμινίου, αντίστοιχα στοιχεία είναι καταγεγραμμένα και στα μαθητολόγια του τότε Σχολείου Αρρένων Πορταριάς, τεσσάρων τάξεων, όπου εγγράφεται και φοιτά ο Αδαμάντιος Παπαδιαμάντης από το 1898 έως το 1902.

Το πότε και πόσες φορές επισκέφθηκε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης την Πορταριά κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά. Το βέβαιο είναι ότι ήρθε αρκετές φορές καθώς ο αδελφός του αντιμετώπιζε προβλήματα με την εργασία του στο Δήμο Ορμινίου, οπότε η παρουσία του αποσκοπούσε στο να τον βοηθήσει να ξεπεράσει τα όποια προβλήματα. Απ' ότι φαίνεται ο Γεώργιος Παπαδιαμάντης θα πεθάνει στην Πορταριά, καθώς η κόρη του που γράφεται στο Σχολείο Θηλέων για φοίτηση, στα 1905, φέρεται ως "ορφανή".

Ο αδελφός του Γεώργιος είχε νοικιάσει μία ισόγεια οικία στη συνοικία της "Ράχης", απέναντι από το αρχοντικό Τσοποτού γνωστού και ως Δεσποτικού από τη διαμονή των Μητροπολιτών Δημητριάδας όταν επεσκέπτονταν την Πορταριά. Η παρακείμενη στεγασμένη βρύση, που όπως λένε, συνήθιζε να κάθεται ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, είναι γνωστή ως σήμερα με το όνομα "η βρύση του Παπαδιαμάντη".

Άλλο σημείο που σχετίζεται με την παρουσία του είναι ο ναός των Αγίων Αναργύρων, που όπως καταγράφεται στις ενθυμήσεις του Γ. Τσιμπανούλη, ο παππούς του, παπα - Αντώνης Μούχτης (1890 - 1936 ιερέας στους Αγίους Αναργύρους) του μετέφερε ότι ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης συνήθιζε να πηγαίνει εκεί για την καθημερινή του επικοινωνία με τον θεό.

Διηγείται ο Γ. Τσιμπανούλης: "Ποια χρονιά συνέβη, δεν το ξέρω. Ήτανε Μεγάλη Σαρακοστή, ημέρα Τετάρτη, που διαβάζεται στην Εκκλησία, στον Εσπερινό, ο λεγόμενος Μεγάλος Κανόνας. Βγήκε στην Ωραία Πύλη με το βιβλίο στο χέρι που περιείχε το Μεγάλο Κανόνα και με το φως της λαμπάδας, άρχισε να διαβάζει τα τροπάρια. Ψάλτη δεν είχε και τα τροπάρια έπρεπε να τα διαβάσει μόνος του. Και ήτανε πάρα πολλά. Διάβασε το πρώτο κι ήτανε έτοιμος ν' αρχίσει το δεύτερο, όταν κάποιο άτομο, που στεκότανε όρθιο από το δεξιό μέρος, μπροστά στην κολόνα της εκκλησίας, άρχισε να ψάλλει το δεύτερο τροπάριο. ο παππούς μου προχώρησε στο τρίτο και ο άγνωστος στο τέταρτο και ούτω καθεξής, μέχρι το τέλος του μακρού Μεγάλου Κανόνα, ο παππούς μου απο μέσα από το βιβλίο και ο άγνωστος χωρίς βιβλίο. Κρύος ιδρώτας περιέλουσε τον απππού. Αυτός μετά δυσκολίας, κάτω από το ισχνό φως τςη λαμπάδας, κατόρθωνε να αναγνώσει τα τροπάρια, ενώ ο άγνωστος δεν εκόμπιαζε καθόλου. Και πρόσθεσε ο παππούς μου "Ήμουν και νέος παππάς ...". Τελείωσε ο Μεγάλος Κανόνας, μπήκε μέσα ο παππούς μου στο Ιερό. Έως ότου να βγει έξω, ο άγνωστος είχε φύγει. Το μόνο που, μέσα στην ταραχή του, μπόρεσε να κρατήσει ο παππούς μου ήτανε το φτωχικό ντύσιμο του Παπαδιαμάντη. Γιατί αυτός ήτανε ο άγνωστος που τόσο συντάραξε τον παππού μου με τις γνώσεις του, όπως ρώτησε κι έμαθε στη συνέχεια. Πήγε την άλλη μέρα στο σπίτι του αδελφού του Γιώργη, που ήτανε γραμματέας στο Δήμο, για να τον γνωρίσει και είχε να το λέει για την απλότητά του, την ταπεινοφροσύνη του και τη σοφία του".